کاتماندو شهری قرون وسطایی
تاریخ کاتماندو سابقه ای بیش از 2000 سال دارد. این دره از نظر تاریخی ‘ماندالا نپال’ نام داشت. این شهر یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های مسکونی در جهان است که در قرن دوم پس از میلاد تأسیس شد.
کاوش های باستان شناسی در کاتماندو شواهد بسیاری از تمدن های باستانی پیدا کرده است. در حفاری داندو چایتیا آجری با کتیبه ای به خط براهمی کشف شد. قدیمی‌ترین این یافته‌ها مجسمه‌ای است که تاریخ آن به سال 185 میلاد می‌رسد.
تاریخ کاتماندو در اسطوره ها و افسانه ها
تاریخ کاتماندو (باستانی) در اسطوره ها و افسانه های سنتی آن توصیف شده است. به گفته سویامبو پورنا، شهر کنونی کاتماندو زمانی یک دریاچه عظیم و عمیق به نام «ناگداها» بود. این شهر را ناگداها می نامیدند زیرا پر از مار بوده است.
بودیساتوا مانجوشری با شمشیر خود دریاچه را تخلیه کرد و آب از آنجا تخلیه شد. سپس شهری به نام مانجوپاتان را تأسیس کرد و دارماکار را حاکم سرزمین دره کرد.
پس از مدتی یک دیو به نام بناسور راه خروجی را بست و دره دوباره به دریاچه تبدیل شد. سپس لرد کریشنا به نپال آمد. لرد کریشنا بناسور را کشت و دوباره آب را با بریدن لبه تپه چوبهار تخلیه کرد. لرد کریشنا چند گوپال را با خود به دره کاتماندو آورد و بوکتمان را پادشاه نپال کرد.
تاریخ کاتماندو پیش از قرون وسطا
سوابق تاریخی بسیار کمی از دوره قبل از حاکمان قرون وسطی لیچاوی وجود دارد. به گفته گوپالراج وانسوالی، شجره نامه سلطنت نپالی، حاکمان دره کاتماندو قبل از لیچاوی ها گوپالاس، ماهیسپالاس، ابهیر، کیراتاس و سوماوانشی بودند. سلسله کیراتا توسط یالامبر تأسیس شد. در دوران کیراتا، سکونتگاهی به نام یامبو در نیمه شمالی کاتماندوی قدیم وجود داشت.
در برخی از زبان های چینی- تبتی، کاتماندو هنوز یامبو نامیده می شود. سکونتگاه کوچکتر دیگری به نام ینگال در نیمه جنوبی کاتماندوی قدیم، نزدیک مانجوپاتان وجود داشت. در زمان فرمانروایی هفتمین فرمانروای کیراتا، جیتداستی، راهبان بودایی وارد دره کاتماندو شدند و یک صومعه جنگلی در سانخو تأسیس کردند.
دوره لیچاوی
لیچاوی ها از دشت هند و گنگ به شمال مهاجرت کردند و کرات ها را شکست دادند. آن ها سلسله لیچاوی را در حدود سال 400 پس از میلاد تأسیس کردند. در این دوران، به دنبال نسل‌کشی شاکیاس در لومبینی (زادگاه لرد بودا) توسط ویروداکا، بازماندگان به شمال مهاجرت کردند و وارد صومعه جنگلی لورا شدند که به شکل کولیاس در آمده بودند.
از سانخو به یامبو و ینگال (لانجاگوال و مانجوپاتان) مهاجرت کردند و اولین صومعه های دائمی بودایی کاتماندو را تأسیس کردند. این امر اساس بودیسم مردمان نوار را ایجاد کرد که تنها سنت بودایی مبتنی بر سانسکریت در جهان باقی مانده است.
سرانجام، حاکم لیچاوی گوناکامادوا کولیگرام و داکشین کولیگرام را ادغام کرد و شهر کاتماندو را تأسیس کرد. این شهر به شکل چاندراراسا، شمشیر بودا مانجوشری طراحی شده است. اطراف شهر توسط هشت پادگان که توسط آجیماس محافظت می شد احاطه شده بود.
یکی از این پادگان ها هنوز در بادراکالی مورد استفاده قرار می گیرد. این شهر به عنوان یک نقطه ترانزیت مهم در تجارت بین هند و تبت عمل می کرد که منجر به رشد فوق العاده ای در معماری شد. شرح ساختمان‌های آن در مقالات بازمانده از مسافران و راهبانی که در این دوره زندگی می‌کردند، یافت شده است.
برای مثال، جهانگرد معروف چینی قرن هفتم، ژوان‌زانگ، کایلاسکوت باوان، کاخ امشوورما، پادشاه لیچاوی را توصیف کرد.
دوران حکومت مالاها
پس از دوره لیچاوی، دوران حکومت مالاها به وجود آمد. فرمانروایان تیرهوت پس از حمله سلطان دهلی به شمال به دره کاتماندو گریختند. آنها با خانواده سلطنتی نپالی ازدواج کردند و این منجر به دوران مالا شد. سال‌های اولیه دوران مالا، با یورش‌ها و حملات مسلمانان ترک و خاص بود.
همچنین یک زلزله ویرانگر روی داد که جان یک سوم جمعیت کاتماندو از جمله پادشاه ابهایا مالا را گرفت. این بلایا منجر به نابودی بیشتر معماری های دوره لیچاوی (مانند مانگریها و کایلاشکوت باوان) و از بین رفتن ادبیات جمع آوری شده در صومعه های مختلف در شهر شد.
علی‌رغم سختی‌های اولیه، کاتماندو دوباره به شهرت رسید و در بیشتر دوران مالاها بر تجارت بین هند و تبت تسلط داشتند و ارز نپالی به ارز استاندارد در تجارت هیمالیا تبدیل شد.
تقسیم بندی ایالت ها در تاریخ کاتماندو
در اواخر دوره مالاها، دره کاتماندو شامل چهار شهر مستحکم بود:
این ایالت ها در هنر، معماری، زیبایی شناسی و تجارت با یکدیگر رقابت کردند و در نتیجه توسعه فوق العاده ای حاصل شد. برای پادشاهان این دوره توسعه و پیشرفت همه جانبه اهمیت بسیاری داشت. آن ها در ساختن ساختمان‌های عمومی، میادین و معابد، و همچنین توسعه آبراهه‌ها، تدوین قوانین، نوشتن نمایشنامه‌ها و اجرای نمایش در میادین شهر نقش بسزایی داشتند.
شواهدی از هجوم ایده‌ها از هند، تبت، چین، ایران و اروپا در کتیبه‌ای سنگی از زمان پادشاه پراتاپ مالا یافت شده است. کتاب‌هایی از این دوران پیدا شده است که
- سنت‌های تانتری (مانند تانتراخیان)،
- پزشکی (هارامه‌خالا)،
- مذهب (مانند مولدوشیدف)، قانون، اخلاق، و تاریخ آنها را توصیف می‌کند.
- آمارکوش یک فرهنگ لغت سانسکریت به نپالی است که در سال 1381 پس از میلاد یافت شد.
ساختمان‌های قابل توجه معماری مربوط به این دوران عبارتند از: میدان دوربار کاتماندو، میدان دوربار پاتان، میدان دوربار باکتاپور، معبد نیاتاپولا، ، معبد سنگی کریشنا و چند ساختمان دیگر. این ساختمان های تاریخی ثبت شده در میراث فرهنگی یونسکو می باشند و از دیدنی های نپال محسوب می شوند.
با ما در تورهای دانشنامه فرهنگی نپال همراه شوید.