آشنایی با زبان نپالی
زبان نپالی زبان اصلی و رسمی کشور نپال است که به آن گورکا، گورکالی، گورخالی یا خاسکورا نیز گفته می شود.
این زبان عضو زیر گروه پهاری از گروه هند و آریایی محسوب می شود. تعدادی گویش منطقه ای نیز در نواحی تارای و نواحی کوهستانی یافت می شود. زبان های شمال و شرق عمدتاً به خانواده تبتی-برمنی تعلق دارند. اینها عبارتند از ماگار، گورونگ، رای، لیمبو، سونوار، تامانگ، نواری و تعدادی از گویش های بوتیایی از جمله شرپا و تاکالی. اگرچه نواری معمولاً در خانواده تبتی-برمنی قرار می گیرد، اما تحت تأثیر زبان های تبتی-برمانی و هند و اروپایی قرار گرفته است.
زبان نپالی یک زبان بسیار آمیخته با ترتیب کلمات نسبتاً آزاد است و چینش غالب ترتیب فاعل- مفعول- فعل است. واژگان و سبک نپالی نوشتاری تحت تأثیر سانسکریت قرار گرفته و با خط
دیواناگاری ضبط شده است.
جوامع گفتاری کوچکتر در بوتان، برونئی و میانمار نیز وجود دارد که به این زبان صحبت می کنند. گفتنی است که حدود یک چهارم جمعیت بوتان به این زبان صحبت می کنند. الگوهای تغییر واجی نشان می دهد که نپالی به زبان های شمال غربی هند و به ویژه به سندی، لاهندا و پنجابی مرتبط است.
بازسازی های تطبیقی واژگان نیز از این ارزیابی پشتیبانی می کند.
این زبان دارای میراث غنی از
فرهنگ، ادبیات شفاهی و همچنین مجموعه ای از ادبیات مکتوب است که در طول دو قرن و نیم اخیر توسعه یافته است. نپالی ادبیات قابل توجهی را در یک دوره کوتاه صد ساله در قرن نوزدهم توسعه داد. در حدود سال 1830، چندین شاعر نپالی در مورد مضامینی از حماسه‌های سانسکریت رامایانا و باگاواتا پورانا نوشتند که به دلیل لحن محاوره‌ای زبان، صداقت مذهبی و واقع گرایانه آن محبوبیت زیادی کسب کرد.
ریشه شناسی زبان نپالی
نام اولیه زبان نپالی خاس کورا بود، به معنای زبان یا گفتار مردم خس، که از نسل خاساهای باستانی مهابهاراتا بود. پس از
اتحاد نپال به رهبری
پریتوی نارایان شاه، زبان نپالی به عنوان گوراخا بهاش (زبان گورخها) شناخته شد. زیرا گورخاس به آن صحبت می کرد. مردمی که در پاهاد یا منطقه تپه‌ای زندگی می‌کنند، جایی که به طور کلی برف در آن وجود ندارد. در آن ناحیه این زبان را پاروت کورا می‌نامند که به معنای گفتار تپه‌ها است. اصطلاح “نپالی” برگرفته از واژه نپال به طور رسمی توسط
دولت نپال در سال 1933 پذیرفته شد.
پیدایش و توسعه زبان نپالی
اشکال اولیه نپالی امروزی از زبان‌های بومی هندوآریایی میانه آپابراشا در غرب نپال امروزی در قرن‌های 10 تا 14 میلادی ایجاد شد.
این زبان از سانسکریت، پراکریت، و آپابراشا تکامل یافته است. اعتقاد بر این است که نوع رایج کنونی زبان نپالی حدود 500 سال پیش با مهاجرت دسته جمعی شاخه ای از مردم خس از کارنالی-بهری-ستی به سمت شرق برای سکونت در دره های پایین تر کارنالی و حوضه گانداکی سرچشمه گرفته است.
زبان نپالی با گذشت زمان در دستور زبان ساده شد. واژگان گسترش یافت و واج شناسی آن ملایم شد و بسیاری از سیستم پیچیده موجود در زبان های قدیمی را از دست داد. در دره کاتماندو (که در آن زمان به عنوان ماندالای نپال شناخته می شد)، کتیبه های زبان نپالی را می توان در دوران سلطنت لاکشمی ناراسیمها مالا و پراتاپ مالا مشاهده کرد. این کتیبه ها نشان دهنده افزایش قابل توجه نپالی زبانان در دره کاتماندو است. اعتقاد بر این است که قدیمی ترین کتیبه به این زبان کتیبه ای در دولو، ناحیه دایله است که در حوالی سلطنت پادشاه بوپال داموپال در حدود سال 981 م نوشته شده است. نهادینه شدن این زبان در زمان حکومت پادشاهی گورخا (بعدها) به وجود آمد.
زبان نپالی میانه
گفته می شود که نهادینه شدن زبان نپالی با پادشاهان سلسله شاه از پادشاهی گورخا، در منطقه امروزی گورخا نپال آغاز شده است. پس از اتحاد نپال، این زبان در قرن هجدهم به دربار پادشاهی نپال منتقل شد و در آنجا تبدیل به زبان دولتی شد.
یکی از اولین آثار در نپالی میانه در زمان رام شاه، پادشاه گورخا نوشته شده است، کتابی از یک نویسنده ناشناس به نام رام شاه کو جیوانی (زندگینامه رام شاه). این اثر در حدود 1774-1775 نوشته شده است و حاوی گویش نپالی قدیم آن دوران است و به عنوان اولین اثر در ادبیات نپالی در نظر گرفته می شود.
در طول این مدت، نپالی نثری استاندارد در لال موهر (منشور سلطنتی) توسعه داد – اسناد مربوط به پادشاهی نپال که به نوشته‌های دیپلماتیک، مالیات و سوابق اداری مربوط می‌شد از این نوع زبان می باشند. برجسته‌ترین اثری که در این زمان نوشته شد، بهنوبهاکتا رامایانا از نویسنده یی به نام بانوبهاکتا آچاریا بود، ترجمه‌ای از حماسه رامایانا از سانسکریت به زبان نپالی. این کتاب آچاریا منجر به آن شد که برخی از آن به عنوان «اتحاد
فرهنگی، عاطفی و زبانی» نپال، در مقایسه با پریتوی نارایان شاه که نپال را متحد کرد، توصیف می‌کنند.
زبان نپالی مدرن
دوره مدرن نپالی از اوایل قرن بیستم آغاز می شود. در طول این زمان، سلسله حاکم رانا تلاش‌های مختلفی برای تبدیل نپالی به زبان آموزشی انجام داد. در این زمان، نپالی ادبیات محدود تری در مقایسه با زبان‌های هندی و بنگالی داشت. جنبشی برای ایجاد هویت یکنواخت نپالی آغاز شد که پس از انقلاب 1951 نپال و در طی سیستم پانچایات پذیرفته شد.
در سال 1957، آکادمی سلطنتی نپال با هدف توسعه و ترویج ادبیات، فرهنگ، هنر و علم نپالی تأسیس شد. در طول پانچایات، نپال ایدئولوژی “یک پادشاه، یک لباس، یک زبان، یک ملت” را پذیرفت که زبان نپالی را به عنوان پایه ای برای ناسیونالیسم نپالی ترویج می کرد. این دوران به عنوان عصر طلایی برای این زبان در نظر گرفته می شود.
- زبان نپالی توسط دولت بنگال غربی در سال 1961 به عنوان زبان رسمی منطقه دارجلینگ به رسمیت شناخته شد.
- در سال 1977، نپالی رسماً توسط آکادمی سازمانی که به ترویج ادبیات هند اختصاص داشت، پذیرفته شد.
- پس از اینکه سیکیم توسط هند ضمیمه شد، قانون زبان های رسمی سیکیم در سال 1977 نپالی را به عنوان یکی از زبان های رسمی کشور تبدیل کرد.
- جنبش زبان نپالی در حدود دهه 1980 در هند به وقوع پیوست تا زبان نپالی را در برنامه هشتم قانون اساسی هند گنجانده باشد.
- در 20 اوت 1992، لوک سبها طرحی را برای افزودن زبان نپالی به برنامه هشتم تصویب کرد.
قواعد دستوری (گرامر)
این زبان یک زبان بسیار آمیخته با ترتیب کلمات نسبتاً آزاد است. اگرچه ترتیب غالب آن SOV (اسم- مفعول -فعل) است.
سه سطح یا درجه بندی اصلی در قواعد دستوری وجود دارد: پایین، متوسط و فاخر.
- تکریم کم در جایی استفاده می شود که هیچ احترامی وجود ندارد.
- تکریم متوسط برای نشان دادن وضعیت برابر یا بی طرفی
- فاخر به معنای احترام استفاده می شود.
همچنین یک فاخر جداگانه در بالاترین سطح وجود دارد که برای اشاره به اعضای خانواده سلطنتی و توسط خانواده سلطنتی در میان خود استفاده می شد. دستور زبان نپالی مانند همه زبان‌های امروزی هندوآریایی به شدت تلفیق شده است و بسیاری از سیستم‌های پیچیده‌ی موجود در زبان‌های قدیمی‌تر را از دست داده است.
گویش ها
این زبان شامل سه گروه گویشی منطقه ای است: غربی، مرکزی و شرقی. همچنین یک گویش متمایز وجود دارد که توسط اعضای خانواده سلطنتی و طبقات بالا استفاده می شود. این گویش دارای واژه نامه ای خاص و یک سیستم اشرافی چهار سطح است و به طور فزاینده ای توسط طبقه متوسط تحصیل کرده و تازه ثروتمند پذیرفته می شود.
گویش های نپالی عبارتند از:
- چامی
- بیتادلی
- باجهنگی
- باجورالی
- بهری
- دادلدهری
- دایلخی
- دارچولالی
- دارچولی
- گندکلی
- هوملی
- پوربلی
- سورادی
این گویش ها می توانند از نپالی استاندارد متمایز باشند. به عنوان مثال گویشی که در استان کارنالی صحبت می شود با نپالی استاندارد قابل درک نیست.
زبان نپالی در قانون اساسی
زبان نپالی به عنوان زبان رسمی در آموزش، مدیریت، رسانه، دادگاه و انتشارات عمل می کند. بخش 1
قانون اساسی نپال به زبان رسمی
جمهوری دموکراتیک فدرال نپال می پردازد. طبق ماده 6 قانون اساسی نپال، زبان رسمی ملت کلیه زبان‌هایی است که به عنوان زبان مادری در نپال صحبت می‌شود. در ماده 7، زبان رسمی نپال نوشته شده است که شامل نپالی به خط دیوانگاری است.
- زبان نپالی به خط دیوانگاری زبان رسمی نپال خواهد بود.
- یک استان می‌تواند به موجب قانون استانی، علاوه بر زبان نپالی، یک یا چند زبان ملت را که اکثریت مردم استان به آن صحبت می‌کنند، به عنوان زبان یا زبان‌های رسمی خود تعیین کند.
- سایر موارد مربوط به زبان به پیشنهاد کمیسیون زبان توسط دولت نپال اتخاذ خواهد شد.
به عنوان زبان واسطه از قانون، اصطلاحات فنی شاخه های مختلف اداری و اداره های دولتی و اداره های ثبت قانونی نپال با واژه های فارسی و عربی گسترش یافته و غنی شده است. همچنین در صورت لزوم از زبان سانسکریت و انگلیسی وام گرفته شده است. این زبان گفتاری مدرن از واژگان هندی، سانسکریت و انگلیسی است.
