معبد نیاتاپولا، تانتریک و پر رمز و راز
نام ” معبد نیاتاپولا “به معنای “پنج پشت بام” است. روش معمول نامگذاری معبد به نام خدای مقدس یا الهه آن در اینجا امکان پذیر نیست.
نام واقعی این الهه به طور قطع برای عموم شناخته نشده است چراکه راهبان معبد (راجوپادیایایا برامین) آیین های مقدس تانتریک خود و نام دقیق تندیس مقدسی که پرستش می شود را در نهایت پنهانکاری حفظ کرده اند. این معبد به الهه لاکشمی، تجسم الهه پارواتی اختصاص یافته است و گفته می شود که الهه لاکشمی خود بلوکهایی را برای ساخت معبد نیاتاپولا به این مکان منتقل کرده است.
اما طبق داستان های موجود تندیس الهه یی که در محراب مقدس نصب شده تجسمی مخوف از الهه دورگا بوده و بسیار ترسناک می باشد. تنها راهبان معبد (راجوپادیایایا برامین) حق ورود به صحن محراب مقدس را دارند. اعتقاد بر این است که این معبد دارای قدرت های فوق بشری است. معبد نیاتاپولا از نوع معابد تانتریک محسوب می شود.
- این معبد بلندترین ساختمان دره کاتماندو و بلندترین معبد در کشور نپال است.
- معبد نیاتاپولا یکی از دو عبادت گاه های پنج طبقه موجود در کل دره کاتماندو است.
- معبد نیاتاپولا معبدی متعلق به قرن هجدهم است و جزو بلندترین و برجسته ترین معابد در میان معابد مقدس باکاتاپور است.
- نیاتاپولا جزو آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو می باشد.
تاریخ معبد
ریشه های تاریخ معبد به زمان سلطنت سازنده یی پرکار، پادشاه بوپاتیندرا مالا برمی گردد. وی متعلق به سلسله مالا بود و بین سالهای 1692 و 1722 بر باکتاپور حکومت می کرد. این معبد متعلق به قرن هجدهم می باشد.
ساختار این ساختمان چنان محکم است که در برابر زلزله 8.3 در سال 1934 و پس از آن در سال 2015 بدون هیچ گونه آسیب قابل توجهی در معماری مقاومت کرد. تنها آسیب جزئی به سقف طبقه پنجم وارد آمد.
در طی این زمین لرزه شهرداری باکتاپور پیشنهاد هرگونه کمک های خارجی را برای مرمت و بازسازی رد کرد. و به متخصصان و منابع محلی متکی شد. حتی در میان اپیدمی ویروس کرونا تا اواسط سال 2020 به تعمیرات ادامه داد و به پایان رساند.
معماری معبد نیاتاپولا
طول معبد نیاتاپولا از پایین تا بالای بنا حدود 30 متر است و به شکل مستطیل ساخته شده است.
این بنای نفیس به سبک معبدی سنتی از جنس چوب و آجر می باشد. معبد با کنده کاری های بسیار باشکوه وغیر قابل باوری تزیین شده است.
معبد در پنج طبقه همراه با تراس ساخته شده است .در میان حیاط، یک راه پله سنگی رو به جنوب و به سمت ورودی معبد مقدس وجود دارد .
در هر سطح از این راه پله مجسمه های سنگی از محافظان اسطوره ای، فیل ها و شیرها، کشتی گیران و … قرار گرفته است.
تعداد این محافظان پنج جفت است که هر مجسمه توسط محافظ و قدرت بالاتر از خود محافظت می شود .افسانه ها ادعا می كند كه قدرت هر مجموعه از مجسمه ها با هر ردیف 10 برابر می شود .
اگرچه امروزه تشخیص آن دشوار است، اما زمانی تصاویر گل و خدایانی که در بالاترین نقاط “قوسها” قرار گرفته اند وجود داشته است. برنیر خاطرنشان می کند که کل این مجموعه از “ماهیت غیرمعمول” برخوردار است (برنیر ، ص 104)
در نمای معبد، ستون ها بر روی “طاق نمایی” تکیه داده شده است. این ستون ها توسط یک تیر چوبی محکم (25 ~ سانتی متر بلند) که بر روی آن ها قرار گرفته است ثبات ساختاری می یابد.
قرنیزی که در بالای آن قرار دارد یک نوار موج دار منبت کاری شده است که در بالای آن تصاویری از ببرها و سایر حیوانات وحشی کنده کاری شده است
تعداد زیادی براکت چوبی منبت کاری شده نیز از هر ردیف سقف پشتیبانی می کند .
این براکت های چوبی به شکل پوسته پوسته شده و شبیه فلس مار تراشیده شده اند. برای هر ردیف سقف از همان قالب براکت استفاده می شود و تعداد براکت ها از شش در یک طرف (در پایین ترین سطح) به دو عدد (در ردیف بالایی) کاهش می یابد.
به طور کلی، هر یک از آنها یک تصویر حک شده سه بعدی از خدایان متفاوت می باشد و یا چند تجسم و آواتار از یک خدا را در حالت های مختلف در رنگ های متفاوت به تصویر می کشد. امروزه فقط بقایای کمرنگی از رنگ اصلی قابل تشخیص است.
در داخل محراب مقدس تندیس اصلی با دقت فراوان نگهداری می شود. در فضای داخلی محراب مقدس پنجره های مناسبی وجود ندارد و برای اطمینان از پنهان کاری، درب ها همیشه قفل نگه داشته می شوند. فضای داخلی احتمالاً فقط در طبقه همکف قابل استفاده است.
به این معنی که آئین تانتریک در داخل صحنی که شاید به شکل رحم مادر می باشد برگزار شود و به احتمال زیاد فضای کف و محدوده حداکثر برای دوازده راهب مناسب باشد .
داستان ها و افسانه ها
طبق داستان ها و افسانه ها پادشاه گزارش هایی مبنی بر عصبانیت لرد بایروا دریافت می کند.
. لرد بایروا ، خدای وحشت و فضای بیکران می باشد.
لرد بایروا باعث ایجاد مشکلات برای مردم شده بود و در منطقه ویرانی ایجاد کرده و تمدن را به نابودی تهدید می کرد.
این امر باعث نگرانی شاه شد. او – یا مشاورانش – احساس می کردند که ساخت معبدی که به یک الهه تانتریک زن اختصاص داده شده است می تواند مفید باشد . مردم و پادشاه در جستجوی کمک، الهه پراواتی را دعوت کردند تا به آنها کمک کند. این الهه در تجسم الهه سیدی لاکشمی ظاهر شد. گفته می شود او از لرد بایراو قدرتمندتر است و توانست او را کنترل کند.
به پاس شکرگزاری پادشاه دستور ساخت معبد تانتریک را صادر می کند و معبد به احترام الهه سیدی لاکشمی ساخته می شود .
پایه و اساس چنین معبد بزرگی باید خصوصاً مستحکم باشد؛ از این رو ساختمان با طرحی به شکل هرم ساخته شد.پایه ی این هرم پنج طبقه مانند لنگر محکمی برای ساختار این معماری برجسته عمل می کند.
راه حل های مهندسی تنها بخشی از استراتژی اطمینان از ماندگاری برج بودند. اما برای بقای ابدی ؛ پادشاه به كمكهای ماورا طبیعی متكی شد . صنعتگران وی از یك پلكان بزرگ رو به جنوب كه دارای پنج جفت حیوان و خدای محافظ بود، استفاده كردند که افسانه یی خاص مبنی بر افزایش قدرت و محافظت دارد.
از آنجا که اعتقاد بر این است که الهه سیدی لاکشمی قوی تر از لرد بایراو است، معبد الهه سیدی لاکشمی محکم تر و بلندتر از معبد لرد بایراو واقع در همین نزدیکی ساخته شده است. تلاشهای بوپاتیندرا مالا برای بقای ابدی این سازه ظاهراً به موفقیت انجامیده است .
معابد بسیار زیادی به الهه لاکشمی و دیگر تجسم های او در باکتاپور، پاتان و کاتماندو اختصاص داده شده است. حتی در میان آب های آرام دریاچه فیوا در شهر پخارا ، در جزیره ی تال براهی معبدی وجود دارد که بازهم به همین الهه اختصاص یافته است.
معبد نیاتاپولا جزو مهمترین دیدنی های نپال واقع در دره ی کاتماندو می باشد.