سونداری چوک شاهکار معماری تاریخی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو می باشد.
سونداری چوک از مهم ترین دیدنی های نپال محسوب می شود. سونداری چوک یکی از سه حیاط اصلی در محدوده میدان دوربار پاتان است و در جنوب این مجموعه واقع شده است.
سونداری چوک در اطراف یک مخزن کنده کاری و چشمه آب معروف به ” توشا هی تی ” قرار گرفته و به مخزن آب بهاندارکال متصل است که زمانی محل تأمین آب کاخ سلطنتی بود. نام ” توشا هی تی ” ممکن است اشاره ای به «شیرینی» آب باشد. «تو» در زبان نواری به معنای «نیشکر» است و «سا» معنای «طعم» است.
توشا هی تی گویای این است که آب به اندازه نیشکر خالص و شیرین محسوب می شد. با این حال، از لحاظ ریشه شناسی هیچ مدرک قطعی از خاستگاه نام وجود ندارد.
سونداری چوک با سه تندیس چشم نواز از خدایان هندو هانومان، گانش و نارنینگا محافظت می شود. گفته می شود سونداری چوک توسط پادشاه برای اجرای مراسم های آیینی مورد استفاده قرار می گرفت.
معماری سونداری چوک
عمق این مخزن آب ۱۵۰ سانتی متر است و دارای ۷۲ پلاک سنگی کنده کاری است که الهه های تانتریک را به تصویر می کشد.
در داخل مخزن پنج تندیس برنزی صیقلی وجود دارد که به طور استادانه یی کنده کاری شده است. الهه گارودا، الهه بیشنو، الهه لاکشمی ، ناگا و ماخارا خدایانی هستند که تندیسشان استادانه تزئین و کنده کاری شده است.
ماخارا نشان دهندهٔ «واهانا از گنگ ، منبع دائمی آب» است. (شرستا، ج ۱)
در دو طرف چهار طاقچه است که اکنون خالی است و به احتمال زیاد مجسمه های لرد شیوا، الهه دوی، الهه سوریا و الهه گانشا، در آن وجود داشته است.
در سطح زمین تصویری مینیاتوری از الهه کریشنا مندیر است که نشان دهنده ارادت پادشاه به الهه بیشنو در قالب الهه کریشنا است.
از نظر عملکردی، حیاط و چشمه آن ممکن است به عنوان حمام پادشاه مورد استفاده قرار گرفته باشد،اما انتقاد جدی به این نظریه از جانب أقای شرستا وجود دارد.
ایشان معتقدند با توجه به شواهد تاریخی از سوابق حاکمان مالا نمی توان تصور کرد که ناراسیمها مالا یا حاکمان بعدی از مخزن آب برای مقاصد حمام کردن استفاده می کردند و خاطر نشان می کنند که «… داشتن حمام بدون امکان آلوده کردن تصاویر [خدایان و الهه ها] با آب آلوده عملاً غیرممکن است»
(شرستا، ج ۴)
آقای شرستا با توجه به شکل ساختاری و وجود الهه ها و خدایانی متفاوت معتقدند این مخزن به عنوان نوعی محراب برای اجرای مراسم های آیینی و دینی مورد استفاده قرار می گرفته است. تاریخ نگار برجسته معماری ” نیلز گوتشو” حیاط و چشمه را «مهم ترین ساختار درون مجموعه کاخ سابق» توصیف می کند.
ایشان همچنین با توجه به سبک معماری اشاره می کند که سونداری چوک یک تجلی زودهنگام از یک روند طراحی است که در قرن ۱۸ و بعد از آن شایع تر شد.
(گوتشو، ج ۳۵۷)
تاریخ
سونداری چوک به دستور سیدی مالا در سال ۱۶۲۸ در شهر قرون وسطایی پاتان ساخته شد.
سه بال شمالی، جنوبی و غربی سونداری چوک به لطف استحکام ساختاری در زمین لرزه های متعدد مانند ۱۹۳۴ و ۲۰۱۵ تقریبا دست نخورده باقی ماندند.
زمین لرزه بزرگ سال ۱۹۳۴ بال شرقی را ویران نمود. بعدها با استفاده از آجرهای گلی بازسازی شد و هیچ تغییر ساختاری دیگری در قرن بیستم نداشت.
در زمین لرزه ۲۰۱۵ دوباره نمای شرق سرنگون شد. از آن زمان به بعد تلاش های زیادی برای جمع آوری بودجه پروژه ترمیم و همچنین تخصص لازم برای بازسازی این میراث تاریخی شکل گرفت. کار مرمت بال های شمالی، جنوبی و غربی سونداری چوک پیش از زمین لرزه ۲۰۱۵ نزدیک به تکمیل بود.
به لطف حمایت های جدی، مرمت و بازسازی ده ساله چوک سونداری (۲۰۰۶-۲۰۱۶) با زحمت به سبک اصلی خود بازسازی شد .
در نهایت سونداری چوک به مدد مرمت چشمه و دیوارهای اطراف به طور کامل به شکوه اصلی خود بازگردانده شده است.
سونداری چوک از مهمترین دیدنی های پاتان در کشور نپال است.